Motywacja zewnętrzna a nauka – skuteczny sposób na naukę czy krótkotrwały doping?

Efektywność nauczania w dużej mierze zależy od Twojego zaangażowania w edukację. Jeśli ambitnie podchodzisz do zajęć teoretycznych i praktycznych, wtedy wyciągniesz z nich jak najwięcej dla siebie. Duże znaczenie ma też podejście kadry dydaktycznej w szkole, do której się zapiszesz. Jaką rolę w tym wszystkim odgrywa motywacja zewnętrzna i wewnętrzna? Przejdź dalej i poznaj czynniki motywujące do nauki. Ta wiedza może Ci się przydać!

Kluczowe wnioski z artykułu:

• Motywacja jest siłą, która popycha człowieka do działania, także w kontekście nauki.
• Czynniki wpływające na motywację zewnętrzną to nagrody rzeczowe, unikanie kar, a także pochwały od innych osób.
• Zbyt częste nagrody materialne mogą osłabiać motywację zewnętrzną ze względu na przyzwyczajenie do nagród.
• Zadania projektowe poprawiają poziom zainteresowania nauką, np. poprzez zwiększenie autonomii wykonywanych zadań.
• Feedback w nauczaniu jest ważny, ale przynosi lepsze efekty motywacyjne, jeśli nie ma oceny liczbowej.

Nawet jeśli dopiero zaczynasz naukę w szkole branżowej, technikum albo liceum sztuk plastycznych, zawsze warto poznać czynniki motywacji, które pomogą Ci efektywniej przyswajać wiedzę. Gdy chodzi o rodzaje motywacji, rozróżniamy dwa główne typy:

1. Motywacja zewnętrzna – opiera się na nagrodach, ocenach lub unikaniu kary. W tym przypadku oddziałują na Ciebie zewnętrzne bodźce, np. oceny w szkole, pochwały od nauczycieli czy nawet presja czasu.
2. Motywacja wewnętrzna – pochodzi z ciekawości i przekonania o wartości samej aktywności. A zatem to wszelkie uczucia, które mogą doprowadzić do satysfakcji z osiągniętych celów, np. uczysz się do sprawdzianu w szkole i otrzymujesz najwyższą możliwą ocenę.

Niezależnie od tego, na jaką formę nauczania chcesz się zdecydować, np. liceum czy technikum, warto znać podstawowe zagadnienia związane z rodzajami motywacji. Gdy uda Ci się rozpoznać czynniki motywacji zewnętrznej i wewnętrznej, będziesz w stanie łatwiej zrozumieć, jak panować nad ciałem i umysłem, żeby uczyć się efektywniej.

W przypadku motywacji zewnętrznej warto wyjaśnić pojęcie SDT (Self-Determination Theory). Tutaj rozróżniamy trzy podstawowe potrzeby psychologiczne, czyli autonomia, kompetencja i relacje. 

W praktyce zewnętrzne bodźce to jeden z czynników motywujących do nauki, ale nie tylko, gdyż:

• pomaga szybciej zacząć efektywną naukę, szczególnie jeśli brakuje Ci chęci;
• pozwala szybko rozpocząć działanie, np. w celu uzyskania dobrej oceny;
• mobilizuje do systematyczności, bo ta jest nagradzana na różne sposoby;
• wspiera w tworzeniu jasnych celów do realizacji, np. uczysz się do konkretnego egzaminu albo w celu zdobycia stypendium.

W szkołach warto ograniczyć system nagród, podobnie jak w domach, aby uczniowie nie czuli się zobligowani wyłącznie do osiągania jak najlepszych ocen. Badania wykazują, że długotrwale i intensywnie stosowany system punktacji w nauczaniu może osłabiać poziom motywacji zewnętrznej, a w skrajnych przypadkach prowadzić nawet do amotywacji (motywacji negatywnej).

Czy wiesz, że...? System nagradzania może budować presję do ciągłej nauki. Im częściej uczeń dostaje pochwały, tym intensywniej będzie się uczyć, aby otrzymywać kolejne – choć tutaj wiele zależy od charakteru danej osoby i uwarunkowań psychologicznych.

A jeśli znasz już podstawowe rodzaje motywacji, możesz pomyśleć o swojej karierze zawodowej. Gdy potrafisz uczyć się efektywnie i z pełną determinacją, możesz wybrać ciekawe kierunki w naszej szkole CosinusYoung, np. szkoła branżowa dekarz albo szkoła branżowa fotograf.

Motywacja zewnętrzna działa najlepiej, gdy uczysz się dla konkretnego efektu. Może to być zaliczenie egzaminu, zdobycie stypendium albo pochwała od nauczyciela. Zewnętrzne czynniki motywujące do nauki działają najlepiej wtedy, gdy nie masz ochoty na naukę, ale wiesz, że musisz to zrobić.

A więc jak w praktyce możesz wykorzystać te czynniki motywacji do działania? To proste...

• uczysz się intensywnie, aby zdać maturę z jak najwyższym wynikiem – nagrodą będzie zdana matura i realna szansa na dobre miejsce na uczelni wyższej;
• chcesz zdobyć certyfikat językowy, ale do tego musisz zmusić się do pilnej nauki języka obcego;
• wiesz, że rodzice nagrodzą Cię za dobre oceny w szkole, a wtedy masz motywację do działania.

Motywacją mogą być też negatywne skutki, np. brak możliwości ukończenia semestru z pozytywną oceną. Wtedy masz zwiększoną motywację do nauki, aby uniknąć takich konsekwencji. Jeśli chcesz mieć liczne bodźce zewnętrzne, które zaczną motywować Cię do działania, nie czekaj i sprawdź zapisy online do szkoły CosinusYoung. 

Motywację zewnętrzną możesz wykorzystać, gdy zależy Ci na szybkich efektach. Przykłady? 

1. Zaczynający naukę technik logistyk może dostać pochwałę za dobre wyniki na praktykach zawodowych. 
2. Technik programista może pracować sumienniej, gdy ma obiecaną nagrodę za najlepszy projekt semestralny.

Nagroda, pochwała lub konkurs między zespołami też potrafią zmobilizować do działania. Jeśli chodzi o motywację do działania, możemy rozróżnić zarówno kary, jak i nagrody, które wpłyną na efektywność nauki. Skuteczne nagrody to przede wszystkim przekąska po zakończeniu nauki tzw. cheat meal, odcinek ulubionego serialu po przyswojeniu wiedzy z konkretnego działu albo dodatkowe punkty do oceny w szkole za aktywność.

Skuteczną motywacją (negatywną) może być zakaz korzystania z telefonu, ograniczenia wyjść ze znajomymi albo cykliczne przypomnienia o niezrealizowanych celach. To również może motywować uczniów do działania, choć te metody najczęściej stosują rodzice, a nie kadra dydaktyczna szkół branżowych, techników czy  liceum sztuk plastycznych.

Motywacja zewnętrzna polega na podejmowaniu działań ze względu na nagrody lub unikanie kar, a nie z własnych przekonań. W wielu badaniach wykazano, że jest mniej trwała niż motywacja wewnętrzna, związana z osobistą satysfakcją i poczuciem sensu. Po ustaniu zewnętrznych bodźców chęć do działania często szybko zanika.

Przykładowo, uczeń uczący się do sprawdzianu tylko dla dobrej oceny (motywacja zewnętrzna) najczęściej przestaje powtarzać materiał po uzyskaniu wyniku. Natomiast uczeń interesujący się danym przedmiotem z własnej ciekawości (motywacja wewnętrzna) kontynuuje zgłębianie tematu nawet po zakończeniu sprawdzianu.

Źródła:

1. https://www.selfdeterminationtheory.org/SDT/documents/2000_RyanDeci_IntExtDefs.pdf
2. https://www.eek.ee/download.php?t=kb&dok=p1g22soegbedd1ke2hna10c71v3b3.pdf